Blog

Πόσο ανεπηρέαστη μένει η Δημοκρατία στις συνεχόμενες αλλαγές;

γράφει ο Κωνσταντίνος Παπαλίτσας

Το τελευταίο διάστημα με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας ακούμε και διαβάζουμε όλο και περισσότερες λέξεις με το πρόθεμα μετά- στην αρχή τους.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η μετα-πολιτική, ο μετα-πολιτισμός, η μετα-τεχνολογία, τα μετα-δεδομένα κ.α. Μέχρι και η πασίγνωστη πλατφόρμα Facebook μετονομάστηκε σε Meta θέλοντας να καταδείξει τη μετά-βαση σε ένα νέο ψηφιακό περιβάλλον δραστηριοτήτων το λεγόμενο Metaverse. Το πρόθεμα μετά- περιγράφει μια αλλαγή από ένα περιβάλλον σε κάποιο άλλο και αυτό μπορεί να έχει είτε θετικά, είτε αρνητικά αποτελέσματα. Εξάλλου οι τρεις βασικές λέξεις που χρησιμοποιούνται ευρέως με το συγκεκριμένο πρόθεμα είναι οι λέξεις μετάβαση, μεταβολή και μετατροπή οι οποίες αντιπροσωπεύουν όλες τους τροποποιήσεις προς το μέλλον.

Η παραπάνω εξέλιξη εάν συνδυαστεί με ελεγχόμενη και στοχευμένη ανάπτυξη μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ανθρώπων την οποία υποτίθεται ότι πρέπει να υπηρετούν όλα αυτά τα μετα-στοιχεία. Οι προβληματισμοί ξεκινούν από το σημείο που το εν λόγω πρόθεμα χρησιμοποιείται ώστε να οδηγήσει τις εξελίξεις προς ορισμένη κατεύθυνση καθώς κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί προς το παρόν ότι οι πραγματοποιούμενες διεργασίες αποσκοπούν στο ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον.

Στον τομέα της τεχνολογίας για παράδειγμα το επερχόμενο metaverse δεν είναι κάτι μονοδιάστατα ορισμένο καθώς εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης (Α.Ι.) μπορούμε να δημιουργήσουμε διαφορετικές εκδοχές του ανάλογα με τις επιθυμίες του εκάστοτε χρήστη. Αυτή η δυναμική τεχνολογική δυνατότητα που οδηγεί στη δημιουργία πολλών εναλλακτικών metaverses συγχέει ακόμη περισσότερο την κατάσταση σχετικά με τη χρησιμότητα όλων αυτών των διεργασιών.

Εάν δηλαδή το πρόθεμα μετά- εκτός από την πρόοδο προς το μέλλον αρχίσει να αντιπροσωπεύει δυναμικές καταστάσεις που μετα-βάλλονται από αρχάριους χρήστες τότε τι μας εξασφαλίζει ότι δεν μπορεί να δημιουργηθούν εναλλακτικές μορφές μεταπολιτικής, εναλλακτικοί μεταπολιτισμοί, εναλλακτικές μετατεχνολογίες κ.ο.κ.

Απειλείται η Δημοκρατία;

Η εξέλιξη αυτή φαντάζει τρομακτική και μπορεί να γίνει ακόμη χειρότερη εάν μέσω αυτού του δαιδαλώδους συστήματος αρχίσουν να αμφισβητούνται βασικές αρχές του πολιτεύματος που έχει εγκαθιδρυθεί στην πλειοψηφία των χωρών παγκοσμίως, της Δημοκρατίας.

Ήδη έχουν ακουστεί εκφράσεις όπως ο μετ-άνθρωπος, ένα υβρίδιο που κανείς δεν ξέρει πως θα συμπεριφερθεί όταν θα κληθεί να αντιμετωπίσει ηθικά και κοινωνικά ζητήματα ή ακόμα και θεμελιώδη ζητήματα του δημοκρατικού πολιτεύματος όπως η αρχή της πλειοψηφίας, η ελευθερία της έκφρασης κ.α. Η μετά-βαση έχει ήδη ξεκινήσει καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων παγκοσμίως χρησιμοποιούν τεχνολογικές συσκευές με κυρίαρχο το κινητό τηλέφωνο (smartphone) το οποίο έχει γίνει προέκταση του σώματός μας. Η υπερβολική του χρήση μας έχει καταστήσει ήδη πρώιμους μετανθρώπους καθώς πλήθος αντιδράσεών μας βασίζονται στη λειτουργία και τις δυνατότητες των συσκευών αυτών.

Τα τεχνολογικά επιτεύγματα δηλαδή συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των προσωπικών απόψεων του καθενός γύρω από πάσης φύσεως θέματα και οι επικείμενες αντιδράσεις μπορούμε να πούμε ότι είναι πλέον περισσότερο ατομικές παρά συλλογικές όπως ορίζει η βασική αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας. Κίνδυνος είναι η παραπάνω κατάσταση σε συνδυασμό με την πολυδιαφημιζόμενη μεταπολιτική να οδηγήσει σε μια νέα μορφή μετα-δημοκρατίας η οποία θα χαρακτηρίζεται από αλλοίωση των ηθικών αρχών και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών.

Τελικά υπάρχει λύση;

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω το μέλλον προβλέπεται αρκετά δυσοίωνο όμως σε καμία περίπτωση η εξέλιξη δεν πρέπει να σταματήσει. Ο άνθρωπος από τη φύση του πάντα επιδίωκε την εξέλιξη, σε διαφορετική περίπτωση θα ζούσαμε ακόμη σε σπηλιές και θα βγαίναμε για κυνήγι ώστε να βρούμε τροφή. Πολλές φορές μάλιστα η εξέλιξη είναι αναπόφευκτη παρά τη σθεναρή αντίδραση κάποιων κοινωνικών ομάδων, καθώς η γενική ανάγκη για πρόοδο και βελτίωση της κοινωνικής ζωής πάντοτε υπερισχύει των όποιων προσωπικών ενστάσεων μπορεί να έχει κάποιος.

Η ανάγκη αυτή λοιπόν είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα οδηγήσει τον άνθρωπο στο επόμενο στάδιο, δημιουργώντας μια νέα μορφή κοινωνίας (μετα-κοινωνία;), αρκεί η τελευταία να βασίζεται στις βασικές δημοκρατικές αρχές με τις οποίες διακατέχονται και η σημερινές κοινωνίες.

Τον τρόπο για να γίνει αυτό τον δείχνει το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα το οποίο έχει ως θεμελιώδη αρχή του κράτους δικαίου τη διάκριση των εξουσιών (Νομοθετική, Δικαστική, Εκτελεστική). Δυστυχώς μέχρι στιγμής οι απλοί πολίτες δεν έχουν λόγο για όλες τις παραπάνω προαναφερόμενες εξελίξεις και το γεγονός αυτό ενέχει τον κίνδυνο να παίρνονται αποφάσεις εκτός δημοκρατικών θεσμών. Εάν όμως οι τρεις εξουσίες λειτουργήσουν ανεξάρτητα τότε είναι δυνατή η δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου που θα ενσωματώσει όλες αυτές τις αλλαγές με τρόπο ωφέλιμο για την κοινωνία.

Άλλωστε η ίδια η λέξη δημοκρατία (χωρίς το πρόθεμα μετά-) αποτελεί σύνθεση των λέξεων δήμος, που παραπέμπει στην κοινωνία, και κράτος, που παραπέμπει στην δύναμη και την κυριαρχία, γεγονός που καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει πάντα να θεσμοθετούνται οι κοινωνικές αλλαγές.

Εσύ τι γνώμη έχεις;

Πηγή εικόνας: geralt – Pixabay

*Το άρθρο φιλοξενήθηκε και στην ιστοσελίδα www.lep.gr