Blog

Η αξιολόγηση με αριθμούς έχει μόνο πλεονεκτήματα;

του Κωνσταντίνου Παπαλίτσα

Μία συχνή φράση στον κόσμο των επιχειρήσεων που λέγεται από managers και team leaders εταιρειών είναι η παρακάτω:

«Αν δε μετράς, δεν μετράς!»

θέλοντας να καταδείξουν την ανάγκη μέτρησης των ενεργειών ενός εργαζόμενου και τα αντίστοιχα αποτελέσματα που φέρνουν αυτές οι ενέργειες. Ως λογική προφανώς και είναι σωστή καθώς μόνο η καταγραφή ενεργειών και αποτελεσμάτων σου δίνει σαφή εικόνα της κατάστασης μιας επιχείρησης και σου επιτρέπει να κάνεις αποδοτική αξιολόγηση και εν συνεχεία να πάρεις στοχευμένες αποφάσεις σχετικά με τα τρωτά της σημεία.

Δεν υπάρχει βελτίωση χωρίς αξιολόγηση και δεν υπάρχει αξιολόγηση χωρίς να έχεις στα χέρια σου μετρήσιμα και συγκρίσιμα στοιχεία.

Στο βωμό όμως της μεγιστοποίησης της παραγωγικότητας οι επιχειρήσεις δεν δίνουν σημασία σε πιθανές παρενέργειες εφαρμογής της παραπάνω μεθόδου που μπορεί να οδηγήσουν σε ανούσιες συγκρίσεις και δημιουργία εργαζόμενων δύο ή και περισσότερων ταχυτήτων με τα αντίστοιχα benefits να πηγαίνουν σε αυτούς που έχουν το μεγαλύτερο score. Το κυνήγι για όσο το δυνατόν μεγαλύτερα νούμερα είναι πρώτης προτεραιότητας, είτε αυτό έχει να κάνει με πωλήσεις (εισαγωγές-εξαγωγές), είτε με αμοιβές και τζίρους, είτε με μέγεθος, είτε με αριθμό επαφών (τηλεφωνήματα-ραντεβού), είτε με engagement στα social media, είτε με διαφημίσεις και πόσα άλλα.

Η καταγραφή και η μετέπειτα σωστή ανάλυση όλων αυτών των δεδομένων είναι από μόνη της μια δύσκολη διαδικασία για κάθε επιχείρηση αλλά τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης (AI) γίνεται όλο και πιο προσιτή. Το γεγονός αυτό με τη σειρά του ωθεί τις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τη μέθοδο μετρήσεων ενεργειών-αποτελεσμάτων και κατά συνέπεια εκτός από τα θετικά, εντείνονται και οι επιπτώσεις της μεθόδου αυτής.

Η περίοδος που διανύουμε είναι μεταβατική για τον κόσμο των επιχειρήσεων και ο κυριότερος ρόλος των managers (εκτός από το να μετράνε αριθμούς και παραγωγικότητες) είναι να διατηρήσουν την απαιτούμενη συνοχή μεταξύ των εργαζομένων και να μην επιτρέψουν στον εσωτερικό ανταγωνισμό να διασπάσει την ομάδα. 

Από την άλλη το πιο ανησυχητικό είναι ότι ελάχιστοι είναι εκείνοι που αντιδρούν σε μια τέτοια μέθοδο αξιολόγησης καθώς τους φαίνεται απολύτως φυσιολογική η παραπάνω διαδικασία. Αυτό συμβαίνει καθώς εδώ και δεκαετίες εφαρμόζουμε μια παραπλήσια διαδικασία στο εκπαιδευτικό σύστημα. Από τις πρώτες κιόλας σχολικές τάξεις κάθε τρίμηνο τα παιδιά παίρνουν του σχολικούς τους βαθμούς ενώ σε μεγαλύτερες τάξεις έως τις πανεπιστημιακές ή και μετέπειτα σπουδές τους αξιολογούνται μέσω διαγωνισμάτων τα οποία βαθμολογούνται.

Όλοι αυτοί οι βαθμοί όμως είναι νούμερα που ακολουθούν τα παιδιά από μικρή ηλικία και ασυναίσθητα τα διαχωρίζουν μεταξύ τους σε ομάδες (οι άριστοι, οι μεσαίοι, οι αδιάφοροι κλπ). Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη και όποιος πάρει βαθμούς πάνω από το μέσο όρο είναι ικανοποιημένος ενώ όποιος είναι χαμηλότερα είναι απογοητευμένος. Η λογική αυτή ακολουθεί τα παιδιά μέχρι την ενήλικη ζωή τους από το ποιό θα γράψει καλύτερα στο διαγώνισμα, ποιό θα πάρει πτυχίο με το μεγαλύτερο βαθμό, ποιό θα αγοράσει το πιο ακριβό κινητό, ποιό θα έχει τους περισσότερους followers και η λίστα είναι μακριά.

Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν σχετικά με τη βελτίωση της συγκεκριμένης μεθόδου αξιολόγησης, όπως π.χ. η αλλαγή κλίμακας, αλλά το πιο σημαντικό είναι ο τρόπος διεξαγωγής της, καθώς κάθε διαδικασία αξιολόγησης πρέπει να είναι αμφίδρομη. Για να αξιολογήσει ο Α τον Β σημαίνει ότι μεταξύ τους υπάρχει κάποια σύνδεση και μέσω αυτής της σύνδεσης μπορεί και ο Β υπό κάποιες προϋποθέσεις να αξιολογήσει τον Α.

Στον κόσμο των επιχειρήσεων το παραπάνω δεν υφίσταται ούτε ως ενδεχόμενο καθώς η αξιολόγηση γίνεται πάντα από πάνω προς τα κάτω. Στον εκπαιδευτικό τομέα οι εκπαιδευτές αντιδρούν στον προτεινόμενο τρόπο αξιολόγησής τους αλλά οι ίδιοι συνεχίζουν να αξιολογούν τους εκπαιδευόμενους (παιδιά) μέσω αριθμών (βαθμοί).

Τα παιδία όμως δεν είναι αριθμοί και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι.

Η πραγματική αξιολόγηση μπορεί να έρθει από τους αποδέκτες των αποτελεσμάτων των ενεργειών κάποιου και τα παιδιά είναι σε θέση να δείξουν το δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση εάν τα αφήσεις ελεύθερα να εκφραστούν και να συνεργαστούν.

Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση είναι δυνατή η ταυτόχρονη βελτίωση τόσο του αξιολογητή όσο και του αξιολογούμενου και να περάσει αυτή η νοοτροπία από τον εκπαιδευτικό τομέα στον επιχειρηματικό και στην αξιοποίηση των αριθμών στο βωμό όχι πλέον της μεγιστοποίησης (maximization) αλλά της βελτιστοποίησης (optimization).

Εσύ τι γνώμη έχεις;

Πηγή εικόνας: merhanhaval22-Pixabay